Alışveriş Bağımlılığı (Onyomani)
İhtiyaç olmamasına rağmen dürtüsel bir hale gelen alışveriş yapma isteğinin, kontrol altına alınamaması durumu onyomani olarak tanımlanır. Alışveriş bağımlılığı bir tür dürtü kontrol bozukluğudur. Kişi artan miktarlarda ve sıklıkta, çoğunlukla da planladığından daha fazla alışveriş yapar ve kendini durduramaz. Çoğu zaman kişiler, takıntılı bir şekilde alışveriş yapmayı düşünürler, tüm bu süreç ihtiyaca bakılmaksızın kontrolsüzce para harcama ve zihni para harcama düşüncesiyle meşgul etme şeklinde ilerler.
Alışveriş hem ihtiyaç hem de birçok kişi için bir tutkudur. Birçok insan alışveriş yapmayı sever; ancak alışveriş bazıları için kontrol edilemeyen bir ihtiyaç halini alır. Özellikle de internetin yaygınlaşması ve alışveriş platformlarının internet ortamına taşınması, harcamayı daha kolay hale getirdi. Çünkü modern dünyanın toplumlarını etkileme sanatı olan reklamlar, mutlu olmanın yolunun tüketimden geçtiği fikrini hep pompalar.
Alışveriş bağımlıları bir şeyler satın aldıkları zaman dopamin ve seratonin hormonlarına dayalı yoğun bir haz duyar ve tekrar bu hazzı duyma isteği onları daha fazla alışveriş yapmaya iter. Ancak, faturalar geldiğinde bu kişiler derin bir utanç ve suçluluk duygusu yaşar. Bu olumsuz duygularla başa çıkabilmek için de tekrar satın almaya yönelir ve kişi maddi-manevi olarak tükenene kadar bu kısır döngü devam eder.
Alışveriş bağımlısı mıyım?
Statü, cinsiyet ve yaş fark etmeksizin herkeste görülebilen bu durum, kişinin bilinci dışında gerçekleşir. Bu nedenle tıpkı alkol ve sigara bağımlılığı kadar tehlikeli bir bağımlılıktır. Alışveriş bağımlıların en tipik özellikleri;
- Depresyonla başa çıkmak, sıkıntılarını unutmak için alışverişe başvurur,
- İhtiyaç olmamasına rağmen alışveriş yapar,
- Alkol ve sigarada olduğu gibi alışveriş yaparken beynin ödül alma mekanizması harekete geçer ve kişi kendine sahte mutluluklar yaşattığından dolayı kendini çok mutlu ve keyifli hisseder,
- Alışveriş sonrasında ise mutluluk yerini, üzüntüye keyif yerini, pişmanlığa bırakır,
- Özellikle de harcama miktarı arttıkça pişmanlık duygusu da o kadar artar,
- Dışarıda sosyal bir ortamda vakit geçirmek yerine alışveriş yapmayı tercih eder,
Alışveriş bağımlılığı nasıl tedavi edilir?
Çoğu zaman kişinin kendindeki bu durumu fark etmesi zordur. Ancak yaptığı alışverişler yakınlarını da rahatsız etmeye başladığında bunun önlenemez bir yola girdiğini fark eder. Bu noktada uzman birinden yardım almak çok önemlidir. Danışanın durumuna göre gerekliyse ilaç tedavisi uygulanır. Hastalığın doğasını tanıma, duygusal ve davranışsal yönlerini anlama, aşırı harcamayı tetikleyen kişisel kaynaklara ulaşma, bir harcama planı doğrultusunda yaşamı yeniden organize etme ve yüksek risk içeren durumlarla başa çıkarak tekrarı önleme çalışmaları yapmalıdır. Bireyi alışveriş yapma eylemine iten altta yatan gerçek ihtiyaçlara ulaşmak ve bu ihtiyaçları sağlıklı alternatifleriyle karşılamalıdır. Ayrıca diğer bağımlılıklarda olduğu gibi aile ve arkadaş desteği de oldukça önemlidir. Kişinin çevresindekiler kişiye bu yönde destek olduğunda tedavi süreci daha da sağlıklı bir şekilde atlatılmaktadır.